1572 – De geboorte van Nederland

Het is dit jaar 450 jaar geleden dat in opdracht van Koning Philips II van Spanje, heer der Nederlanden, een strafexpeditie werd ondernomen tegen opstandige steden in de Noordelijke Nederlanden. In de beginfase van de 80-jarige oorlog vond in Naarden – de hoofdstad van het Gooi – een burgermoord en brandstichting plaats.

Tafereel op gevel Spaanse Huis Foto: Jack de Meijer

Een aanzienlijk deel van de bevolking kwam op brute wijze om het leven. De plattelandsbevolking bestaande uit erfgooiers betaalde eveneens een groot gelach; moord en de plundering van vee ten gunste van het doortrekkende leger vond op grote schaal plaats. In de week-van-de-erfgooier (vrijdag 7 t/m vrijdag 14 oktober 2022) hoopt de Stichting Stad en Lande van Gooiland aandacht aan deze gebeurtenis te kunnen besteden.

Bij de opstand van de Hollandse steden tegen het koninklijke bewind bleven de bestuurders van Naarden in eerste instantie trouw aan koning Filips II, maar met steun uit de bevolking kwam de stad in augustus 1572 in handen van de geuzen. In november sloegen de koningsgezinde troepen onder leiding van Don Frederik het beleg voor de stad; de grachten waren dichtgevroren en de stadsmuren verkeerden in slechte staat. Het stadsbestuur zond een afvaardiging naar de Spaanse bevelhebber om overgave aan te bieden. Rector Lambertus Hortensius behoorde tot de delegatie en heeft als geschiedschrijver vastgelegd dat hij de toezegging kreeg dat geen burger een haar zou worden gekrenkt. 400 Spaanse musketiers trokken op 1 december 1572 de stad binnen. Honderden burgers werden vermoord en de stad werd in brand gestoken. Aan deze gruweldaad, beschreven door Lambertus Hortensius die er zelf aan ontsnapte, herinnert een gedenksteen in het Spaanse Huis, dat destijds het raadhuis was. Boeren uit de omgeving werden gedwongen de stadsmuren te slechten en de grachten te dempen. Met de wederopbouw werd in 1574 begonnen volgens een ontwerp van Adriaen Anthonisz, de ‘stercktebouwmeester’ der Vereenigde Nederlanden.

Meer informatie via GeboorteVanNederland.nl

Naarden, Rijksmuseum RP-P-1896-A-19368-53