Op 2 mei 2022 is tot onze grote spijt ons bestuurslid Maria Boersen overleden. Zij was ondanks haar ernstige ziekte nog volop bezig met de geschiedenis van haar geliefde Gooi waar de erfgooiers een belangrijke plaats innamen. Haar belangstelling voor de regionale geschiedenis werd niet alleen gedreven vanwege haar geboortedorp Blaricum of door de familieband met de erfgooiers via moederszijde. Het vloeide ook voort uit haar studie geschiedenis en haar werkzaamheden daarna in het geschiedenisonderwijs als docent en opleider aan lerarenopleidingen. Zij had zitting in besturen van diverse historische verenigingen; tot op heden in het bestuur van de Stichting Tussen Vecht en Eem; de redactie van TVE en het bestuur van de Stichting Omgevingseducatie Gooi, Vecht- en Eemstreek. Er werd door haar gepubliceerd en er werden lezingen gehouden veelal over de erfgooiers. Haar bijdrage over Tijmen de Saijer: Blaricumse erfgooier en pastoor (1603 – 1658) -TVE 2020-4 – was een van haar boeiende artikelen. Het geeft ook de achtergrond weer bij zijn afbeelding die juist deze maand (mei) op de kalender van onze Stichting prijkt. Zij was degene die voorstelde De Saijer op te nemen in de kalender gelet op diens nauwe verwevenheid met de erfgooiers; bij haar speelde met name het individu achter de erfgooiers een grote rol.
Maria Boersen trad in 2016 toe tot het bestuur als ‘vertegenwoordiger’ van de Bussummers met erfgooiers banden. In het bestuur hield zij zich in het bijzonder bezig met educatie. Zij was een trouw, deskundig en bij tijd en wijle kritisch lid; wij zullen haar missen in de vervulling van een van onze belangrijkste bestuursopdrachten: het levend houden van de geschiedenis van de erfgooiers; zij droeg daaraan ten volle bij.
Maria Boersen actief ter promotie van de Stichting Stad en Lande van Gooiland
350 jaar geleden stond de zelfstandigheid van de Republiek op het spel. Lodewijk XIV trok over de Rhijn bij Lobith. Tijdens deze ‘Hollandse Oorlog’ was het de bedoeling om zo snel mogelijk Amsterdam te bereiken. In de week-van-de-erfgooier (vrijdag 7 t/m vrijdag 14 oktober 2022) hoopt de Stichting Stad en Lande van Gooiland aandacht aan deze gebeurtenis te kunnen besteden.
Het is dit jaar 450 jaar geleden dat in opdracht van Koning Philips II van Spanje, heer der Nederlanden, een strafexpeditie werd ondernomen tegen opstandige steden in de Noordelijke Nederlanden. In de beginfase van de 80-jarige oorlog vond in Naarden – de hoofdstad van het Gooi – een burgermoord en brandstichting plaats.
Onderstaand artikel verscheen eerder in het Bussums Nieuwsblad en mocht met toestemming van de auteur – Klaas Oosterom – op deze site geplaatst worden.
In de namiddag van dinsdag 2 juli 1974 rond 5 uur brandde aan de Flevolaan op de grens van Naarden en Huizen in korte tijd een oude boerderij tot de grond toe af. Ook de hooiberg, de oude werkplaats en timmerwinkelgingen verloren. De woonhuizen aan de voorzijde raakten zwaar beschadigd. Door de rieten daken in de omgeving nat te houden wist de brandweer te voorkomen dat de brand oversloeg naar de belendende panden. De brand ontstond tijdens het inbrengen van hooi op de hooizolder. De oorzaak was onbekend.
De boerderij voor de brand
Erfgooiers Dit was het roemloos einde van de boerderij Oud Bussem die bij de Hofstede Oud Bussem lag. De boerderij werd sinds 1956 van de erfgenamen van de voormalige eigenaar Floris Vos gepacht door Toon van Eijden, vader van een gezin met 14 kinderen. Omdat hij afstamde van een erfgooier die op de erfgooierslijst van 1708 staat, had hij het recht zijn koeien te laten grazen op de gemeenschappelijke weidegronden in de omgeving. Hij zorgde ervoor dat twee van zijn zoons een gedeelte van de hofstede, landerijen en de boerderij konden pachten.
Zijn zonen Herman(1931-2021) en Gerard (1934) wilden er een zogenoemd gemengd bedrijf van maken. Herman trouwde in januari 1956 met Riet Boersen (1929-2019). Gerard trouwde enige jaren later met Mien van den Berg (1936-2015). Beide echtparen stichtten een gezin. Hier en daar werden wat kleine aanpassingen aan de stal gedaan en er werd vee gekocht om te kunnen beginnen.
De brand (Stadsarchief Naarden)
Gemengd bedrijf In het begin van de jaren 60 liep het bedrijf van de gebroeders Van Eijden goed. Ze hadden een melkveehouderij, kippen, varkens en ze bewerkten akkers. Ze investeerden en breidden waar mogelijk uit. Later in de jaren 60 werd duidelijk dat Oud Bussem voor twee gezinnen toch onvoldoende toekomst bood. Herman wilde daarom een nieuwe moderne melkveehouderij in de nieuwe polder Oostelijk-Flevoland beginnen. Maar daarvoor moest je solliciteren en een selectieproces doorlopen. Na enige vergeefse pogingen solliciteerde hij naar een melkveebedrijf in de omgeving van Lelystad. Daar werd hij ‘aangenomen’ omdat met het toewijzen van een pachtbedrijf aan Herman ook knelpunten in het Gooi werden opgelost. Daar was men immers bezig het aantal boerenbedrijven terug te brengen. Gerard bleef op Oud Bussem om daar het bedrijf op kleinere schaal voort te zetten.
Gerard van Eijden bij de restanten
De eerste ‘wijker’ Toen Herman vertrok, werd hij een zogenaamde ‘wijker’ (een Erfgooier die zijn bedrijf buiten het Gooi voortzet). Hij kreeg als een van de eersten die een lening kreeg om een nieuw bedrijf elders te beginnen van de Erfgooiersvereniging Stad & Lande, die door verkoop van erfgooiersgronden veel geld in kas had. Herman bleef nog tot 1993 melkveehouder in Lelystad, waarna zoon Johan het bedrijf overnam. In 2009 verkocht Johan de boerderij en stopte als melkveehouder.
De tweede ‘wijker’ Voor Gerard betekende de komst van uitgeverij Strengholt op de Hofstede in 1970 een beperking van de mogelijkheden van zijn bedrijf. Hij was daarom van plan om de koeien naar elders op de Naardermeent te verhuizen. Toen de erven van Floris Vos na de brand in 1974 besloten de boerderij niet meer op te bouwen, maar alleen de woonhuizen te herstellen, was het voor Gerard einde verhaal. Hij moest vóór de winter op zoek naar een nieuwe plaats voor zijn koeien. Ook moest er weer een wintervoorraad voer voor de koeien komen. In Kuinre, aan de rand van de Noordoostpolder, kocht hij een melkveebedrijf van 21 hectare met bijbehorende opstallen en een wintervoorraad veevoer. Daarmee werd ook Gerard een ‘wijker’ en kwam er definitief een einde aan de agrarische activiteiten op Oud Bussem. Gerard verkocht in 1994 zijn melkveehouderij in Kuinre en ging met pensioen.
Na de brand (Stadsarchief Naarden)
Klaas Oosterom Met dank aan Anton H.R. van Eijden, zoon van Herman, die ook veel gegevens van zijn oom Gerard en andere familieleden ontving.
Op vrijdagavond 15 oktober werd de Emil Ludenpenning uitgereikt aan ing. Jaap Groeneveld. De redenen zijn, samengevat, dat hij zich op belangrijke wijze heeft ingezet voor de Historische Kring Eemnes en de Stichting Tussen Vecht en Eem. Ook noemen we zijn grondige en brede kennis van de geschiedenis van het gebied tussen Vecht en Eem -en Eemnes in het bijzonder- en zijn onvermoeibare inzet bij de verspreiding daarvan in zeer vele lokale en regionale publicaties.
Het muzikaal intermezzo werd verzorgd door het Van Lennepkwartet, dat bestaat uit musici die verbonden waren aan het Radio Filharmonisch Orkest en het Radio Kamer Orkest. Het kwartet bestaat uit Peter Thoma (1e viool), Rossi Optcharova (2e viool), Monique Laanen (altviool) en Gerald Kroon (cello).
De Emil-Ludenlezing werd dit jaar gegeven door dr. Anton Kos. Zijn lezing ‘De Sint Vitushof van Nardinclant?’ ging over een eeuwenoude maar actuele kwestie.
Anton Kos ontving in 2018 de Emil Ludenpenning, promoveerde op de geschiedenis van de erfgooiers en publiceerde over dit onderwerp en verwante thema’s talloze boeken en artikelen.
“Goede Luyde van Gooylant, welkom in de Burgerzaal van het Stadhuis van Gooiland”, zo opende F.J.L. van Dulm de bijeenkomst op vrijdag 15 oktober 2021 in de Burgerzaal van het oude Stadhuis te Naarden.
In het kader van de week-van-de erfgooier organiseerde Omgevingseducatie een middag voor kinderen ‘Op het erf’ van de Meentboerderij om te ontdekken hoe de erfgooiers, de boeren in het Gooi leefden.
Met behulp van een stempelkaart gingen de kinderen de activiteiten op het erf langs. Ook mochten ze een kijkje nemen in de stal. Natuurlijk was de Stichting Stad en Lande van Gooiland ook aanwezig om het verhaal van de Erfgooiers te vertellen.
In de zomer van 1971 – dit jaar precies 50 jaar geleden – stemden de erfgooiers voor opheffing van de Vereniging van Stad en Lande van Gooiland. In een bomvolle Expohal te Hilversum besloten ruim 3000 leden tot verkoop van de gemeenschappelijke gronden. Daarmee werd een unieke geschiedenis van ruim duizend jaar (sinds 968) tot een einde gebracht.
Frans Ruijter zal tijdens de week-van-de-erfgooier – op zijn karakteristieke wijze – over deze belangrijke gebeurtenis verhalen. De bekende Blaricummer, en meesterverteller, kent zijn klassiekers, haalt zijn enthousiasme uit de bewogen geschiedenis en put uit eigen ervaring. Op woensdag 13 oktober zal Frans uw vragen proberen te beantwoorden. Waarom stopten de erfgooiers er mee? Hoe werd de opbrengst van de verkochte grond verdeeld? Wat was het verschil tussen een scharende en een niet-scharende erfgooier? Om welke gronden ging het? Waarom is de erfgooiersgeschiedenis zo uniek in de wereld? Ook over de laatste 50 jaar is veel te vertellen en zal hij uitleggen waarom er nog jaarlijks een week-van-de-erfgooier wordt georganiseerd.
Op woensdag 13 oktober bent u van harte welkom bij de Historische Kring Blaricum aan de Brinklaan 4a te Blaricum. De lezing begint om 14.30 uur. Voor leden van de Historische Kring Blaricum is de toegang vrij en niet-leden betalen € 3,-. Er is plaats voor maximaal 40 personen. Vooraf aanmelden bij: info@hkblaricum.nl of tel. 06-23 15 49 76.
De week-van-de-erfgooier is dit jaar van vrijdag 8 t/m 15 oktober. In een variëteit aan activiteiten en evenementen besteden diverse organisaties in het Gooi aandacht aan de erfgooiers. Het volledige programma en meer informatie vind u op www.week-van-de-erfgooier.nl of www.erfgooiers.com.
Wij, particuliere organisaties die opkomen voor het unieke cultuur-historisch landschap en het gebouwde erfgoed in het Gooi en de Vechtstreek, richten ons met dit Adres tot alle plaatselijke politieke partijen ter voorbereiding van hun programma’s voor de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2022.
De wandelroute van het Goois Natuurreservaat is ook in deze week-van-de-erfgooier (8-15 oktober 2021) aan te vragen.
De route van 8,5 kilometer neemt u mee de geschiedenis in van de Erfgooiers. De mobiele pdf route biedt de gebruiker tijdens de route gebiedsinformatie per routepunt, foto’s, YouTube filmpjes en geluiden via 4G verbinding, een routekaart met interactieve knoppen en wandelinstructies.
Op 19 augustus is onze eerste erfgooiers-nieuwsbrief met tips en wetenswaardigheden over de erfgooiers verstuurd. U kunt deze eerste nieuwsbrief ook hier lezen: https://tinyurl.com/35tskjfr
Van de heer P.C. Vermeer, kleinzoon van oud-voorzitter J.J. Klaarenbeek, ontvingen wij een aantal artikelen, foto’s, boeken, bepalingen, brieven en originele documenten, waarvoor onze hartelijke dank.
De geschonken materialen zullen aan ons archief worden toegevoegd en op deze pagina kunt u een indruk krijgen van het aangebodene.
Dit schilderij van J.J. Klaarenbeek hing in Gemeentehuis ‘Nederheem’ te Blaricum, waar het in 1981 is gestolen. De verzekeringswaarde was toen fl. 450,-. Willem Dooijewaard schilderde het ter gelegenheid van Klaarenbeek’s 70e verjaardag, november 1954. Foto Cok De Graaff.
Theaterroute Huizen bestaat vijf jaar en gaat dit jaar plaatsvinden op 13 tot en met 18 september. Een bijzondere mijlpaal, waarbij ook dit jaar rekening wordt gehouden met de coronamaatregelen.
Op de voorzijde van onze jaarlijkse kalender (2021) staat een afbeelding van de bronzen replica van de Erfgooiersboom die door Gerardus Lanphen werd ontworpen. Bij de onthulling in 1971 schreef historicus Dr. A.C.J. de Vrankrijker er een fraaie beschouwing over die we hier in tekst en beeld (onder) weergeven.
Op zaterdag 16 januari sprak radio NH Gooi weer met Teun Koetsier over de Erfgooiers. We hebben het verhaal gehoord van 1442, het jaar waarin geregeld werd dat Erfgooiers getrouwd moesten zijn, meerderjarig en in het bezit van grond op de Engh. En de periode dat ze zich gingen verenigen om op te komen voor hun rechten, mede omdat er van buitenaf veel belangstelling was voor de onontgonnen gebieden. Kortom honderden jaren geschiedenis. Deze geschiedenis gaan we vandaag kort samenvatten en we gaan in de toekomst kijken…
De Stichting Stad- en Lande van Gooiland is eigenares van het archief van STAD EN LANDE VAN GOOILAND en houdt de geschiedenis van de ERFGOOIERS levendig.
